Τροχαία ατυχήματα και ζητήματα ευθύνης. Αποζημίωση, συνυπαιτιότητα και απαλλαγή ευθύνης.

Τα τροχαία ατυχήματα, τα οποία καταλήγουν συχνά σε δυστυχήματα, αποτελούν ένα φαινόμενο στη χώρα μας ιδιαίτερα ανησυχητικό, καθώς καθορίζονται από ένα συνονθύλευμα παραγόντων- ήτοι οδηγητική συνείδηση, οδήγηση υπό επήρεια αλκόολ ή ουσιών, κατάσταση οδικού δικτύου και άλλων- ,το οποίο δεν έχει σημειώσει κάποια σημαίνουσα βελτίωση. Σύμφωνα με το από 21/01/2019 Δελτίο Τύπου της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας (εφεξής «ΕΛ.ΣΤΑΤ.») κατά το έτος 2019, συνέβησαν σε ολόκληρη τη Χώρα 10.712 οδικά τροχαία ατυχήματα, τα οποία προκάλεσαν τοv θάνατο ή τον τραυματισμό ατόμων. Στον απόηχο της επικαιρότητας, η νομική συζήτηση περί τροχαίων-κυρίως ατυχημάτων- επικεντρώθηκε στο τροχαίο δυστύχημα της 12^ης Μαρτίου του 2021 που έλαβε χώρα έξω από το Ελληνικό Κοινοβούλιο. Νομικώς, τα τροχαία ατυχήματα διατρέχουν οριζοντίως αρκετούς δικαιϊκούς κλάδους,ήτοι αστικό, ποινικό και διοικητικό δίκαιο. Επί του παρόντος, θα αναπτυχθούν βασικές νομικές εκφάνσεις με κεντρικό άξονα την αστική ευθύνη.

Γενικό θεσμικό πλαίσιο

Οι θεμελιακές σχετικές έννοιες για τα τροχαία ατυχήματα, έχουν εισαχθεί από έναν ειδικό νόμο, τον ΓπΝ/1911 «Περί της εκ των αυτοκινήτων ποινικής και αστικής ευθύνης». Πιο συγκεκριμένα, στο νόμο αυτό, ορίζονται νομικώς έννοιες που υπάγονται στο προστατευτικό του πλαίσιο, φερ’ειπείν τι νοείται ως υπαγόμενα αυτοκίνητα, τα προστατευόμενα πρόσωπα, οι υποκείμενοι –ήτοι ο ιδιοκτήτης, ο κάτοχος κι ο οδηγός του αυτοκινήτου- στην ευθύνη προς αποζημίωση κ.ο.κ. Από την προλογική αναφορά, φανερό γίνεται ότι άλλα νομοθετήματα που βρίσκουν πεδίο εφαρμογής στα τροχαία ατυχήματα είναι: ο Αστικός Κώδικας κι ο Εισαγωγικός Νόμος του όταν θεμελιώνεται αστική ευθύνη του Δημοσίου («ΑΚ & ΕισΝΑΚ»), ο Ποινικός Κώδικας («ΠΚ»), ο Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας στα άρθρα 42 και 43 («Κ.Ο.Κ»), καθώς και τα αντίστοιχα δικονομικά νομοθετήματα.

Αστική ευθύνη

Η αστική ευθύνη αποτελεί κομβικό ζήτημα στο τροχαίο ατύχημα, διότι με αυτήν προσδιορίζεται το εν γένει σύστημα καθορισμού της υποχρέωσης προς αποζημίωση. Βασικά κριτήρια για τον καταλογισμό της ευθύνης αποτελούν η υπαιτιότητα/υποκειμενική ευθύνη κι η διακινδύνευση/αντικειμενική ευθύνη.

Η αδικοπρακτική ευθύνη καθορίζεται από τον πυρήνα του συνδυασμού των διατάξεων των άρθρων 297, 298, 300, 330 εδ. β` και 914επόμ. ΑΚ συλλήβδην. Πιο συγκεκριμενα, για τη γέννησή της εν λόγω αξίωσης, προϋποτίθεται συμπεριφορά παράνομη και υπαίτια, επέλευση ζημίας και αιτιώδη σύνδεσμο μεταξύ της συμπεριφοράς του δράστη και της ζημίας. Παράνομη είναι η συμπεριφορά που αντίκειται σε επιτακτικό ή απαγορευτικό κανόνα δικαίου, ο οποίος απονέμει δικαίωμα ή προστατεύει συγκεκριμένο συμφέρον του ζημιωθέντος, μπορεί δε η συμπεριφορά αυτή να συνίσταται σε θετική ενέργεια ή σε παράλειψη ορισμένης ενέργειας. Μορφή υπαιτιότητας είναι και η αμέλεια, η οποία υπάρχει όταν δεν καταβάλλεται η επιμέλεια που απαιτείται στις συναλλαγές, δηλαδή αυτή που αν καταβαλλόταν, με μέτρο τη συμπεριφορά του μέσου συνετού και επιμελούς ανθρώπου του κύκλου δραστηριότητας του ζημιώσαντος, θα καθιστούσε δυνατή την αποτροπή του παράνομου και ζημιογόνου αποτελέσματος. Αιτιώδης σύνδεσμος υπάρχει όταν η παράνομη και υπαίτια συμπεριφορά του δράστη ήταν, σύμφωνα με τα διδάγματα της κοινής πείρας, ικανή, κατά την συνηθισμένη πορεία των πραγμάτων, να επιφέρει τη ζημία και την επέφερε στην συγκεκριμένη περίπτωση. Η ύπαρξη του αιτιώδους συνδέσμου σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση είναι ζήτημα καθαρά πραγματικό και κρίνεται από το δικαστήριο της ουσίας. (253/2020 ΑΠ, 69/2017 ΑΠ). Από το άρθρο 4 του ΓπΝ/1911, ο οποίος θεμελιώνει αντικειμενική ευθύνη, μάλιστα, γινεται φανερό ότι οι υπόχρεοι προς αποζημίωση –όταν αυτοί είναι περισσότεροι- ενέχονται εις ολόκληρον, ενώ στον υπόχρεο που θα καταβάλει την αποζημίωση δίδεται το δικαίωμα αναγωγής. Στην περίπτωση μάλιστα των περισσοτέρων υποχρέων, μεγάλη σημασία έχει η έκταση της ευθύνης, η οποία ειδικά για τον ιδιοκτήτη του αυτοκινήτου που δεν είναι ταυτοχρόνως κάτοχος ή όδηγός του περιορίζεται μόνον μέχρι την αξία του αυτοκινήτου. Για την έκταση της ευθύνης γενικώς, λόγος θα γίνει στη συνέχεια.

Συνυπαιτιότητα, Απαλλαγή, Περιορισμός Αστικής Ευθύνης

ΓπΝ/1911: ειδικά για περιπτώσεις που τυγχάνουν εφαρμογής μόνο αυτού του νομοθετήματος, στο άρθρο 5 ρυθμίζονται περιοριστικώς ως λόγοι απαλλαγής της ευθύνης προς αποζημίωση για τους υποχρέους το περιστατικό ανωτέρας βίας, η αποκλειστική υπαιτιότητα του θύματος, το αποκλειστικό πταίσμα τρίτου προσώπου και το ελάττωμα του αυτοκινήτου όταν δεν ηδύνατο να είναι γνώριμο, παρά την οποιαδήποτε επιδειχθείσα επιμέλεια του οδηγού που όμως δεν είναι ιδιοκτητής του αυτοκινήτου.

ΑΚ: ρυθμίζει περιπτώσεις προσδιορισμού και έκτασης της αστικής ευθύνης ορθότερα σε σχέση με τις πλεόν μη υποστηριζόμενες διατάξεις του ΓπΝ/1911 ή περιπτώσεις που δεν ρυθμίζονται από τον τελευταίο. Επομένως στην περίπτωση της σύγκρουσης περισσοτέρων αυτοκινήτων μεταξύ τους, ο καταλογισμός της ευθύνης θα γίνει βάσει του κοινού δικαίου, ήτοι οι κάθε οδηγοί/κάτοχοι/ιδιοκτήτες των αυτοκινήτων που ενεπλάκησαν στο τροχαίο θα ευθύνονται μεταξύ τους βάσει των διατάξεων 914 και 922ΑΚ. Επιπροσθέτως, μία σημαντική παράμετρος για τον καθορισμός της ευθύνης συνιστά το οικείο πταίσμα του άρθρου 300ΑΚ, δηλαδή κυρίως τη συνδρομή του ζημιωθέντος από δικό του πταίσμα στη ζημία ή την έκτασή της. Επί του φαινομένου αυτού της συνυπαιτιότητας, γνωστης κι ως «συντρέχον πταίσμα», η νομολογία ειδικά για τα τροχαία ατυχήματα έχει αναπτύξει ενδιαφέρουσες σκέψεις, μια εκ των οποίων είναι η πάγια θεμελίωση συνυπαιτιότητος σε τροχαίο για οδηγό μοτοσυκλέτας που δεν φοράει προστατευτικό κράνος. Ενδεικτικώς, έχει κριθεί ποσοστό συνυπαιτιότητας 50% για το υπαίτιο όχημα που προκάλεσε το τροχαίο λόγω παραβίασης του STOP και του τραυματισθέντος εξ αυτού του γεγονότος οδηγού μοτοσυκλέτας, με μόνο λόγο ότι δεν τηρούσε την ex lege υποχρέωσή του να φοράει κράνος. Το εφετείο απεφάνθη ότι εαν έφερε ως όφειλε κράνος, με βεβαιότητα δεν θα είχε αποκομίσει αυτού του είδους και σοβαρότητας τραύματα. (ΕφΠατρών 234/2019) Η συνυπαιτιότητα, αποτελεί μία πολύ σημαντική ένσταση που πρέπει να εξετάζεται ενδελεχώς (253/2020 ΑΠ), καθώς αναλόγως των σταθμίσεων, στις οποίες προβαίνει το Δικαστήριο, μπορεί να οδηγηθεί και στην εξάλειψη των συνυπολογισμένων ποσοστών ευθύνης εκατέρωθεν των αντιδίκων, με την απόρριψη της αγωγής εξ’ ολοκλήρου.

Αποζημίωση

Δικονομικώς, η διεκδίκηση αποζημίωσης από τροχαίο ατύχημα γίνεται ενώπιον Μονομελούς Πρωτοδικείου, κατ’αποκλειστικήν καθ’ύλην αρμοδιότητα βάσει του 16αρ.11 ΚΠολΔ, ασκώντας το ένδικο βοήθημα της αγωγής. Η εκδίκαση τέτοιων υποθέσεων διενεργείται κατά την ειδική διαδικασία των περιουσιακών διαφορών, όπως το άρθρο 614επόμ. ΚΠολΔ ορίζει.

Όσον αφορά την κάλυψη της αποζημίωσης από τα τροχαία ατυχήματα, κάτι τέτοιο δεν μπορεί να απαντηθεί περιοριστικώς, καθώς θα πρέπει να εξειδικευτεί αναλόγως του περιεχομένου της επιδικαζόμενης αγωγής αποζημίωσης. Επομένως, ενδεικτικώς, θα μπορούσε να αναφερθεί ότι:

Σε περίπτωση τροχαίου με μόνο υλικές ζημιές, η αποζημίωση δύναται να περιλαμβάνει τις δαπάνες για μεταφορά του οχήματος, αποκατάστασης ζημιών, μίσθωσης άλλου οχήματος, μείωσης της εμπορικής αξίας του βλαφθέντος οχήματος, διαφυγόντα κέρδη.
Σε περίπτωση πρόκλησης σωματικών βλαβών, γεννιούνται αξιώσεις για τα νοσήλια του βλαφθέντος, δαπάνες για αποκλειστική νοσοκόμα εφόσον χρειαστεί, βελτιωμένη διατροφή, απώλεια του εισοδήματός του λόγω της νοσηλείας του, αποκατάσταση μελλοντικών σωματικών βλαβών, αποκατάσταση μελλοντικών διαφυγόντων κερδών, αποζημίωση δημιουργηθείσας μόνιμης αναπηρίας
Σε περίπτωση θανάτου, εαν προηγήθηκε νοσηλεία ό,τι εκτέθηκε κατά τα ανωτέρω για το σκέλος των σωματικών βλαβών, δαπάνες για την κηδεία και του μνημείου, αποζημίωση για στέρηση διατροφής και υπηρεσιών στην οικογένεια, για ψυχική οδύνη και χρηματική ικανοποίηση για ηθική βλάβη των συγγενών του θανόντα
Σε περίπτωση ηθικής βλάβης γεννάται αξίωση για χρηματική ικανοποίηση περί ταλαιπώριας

Διαβάστε επίσης: Οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ και πρόκληση τροχαίου. Αστική ευθύνη οδηγού, κάλυψη από ασφαλιστική εταιρεία, ποινική ευθύνη και διοικητικό πρόστιμο.

Η ποινική αξιολόγηση της συμμετοχής σε αυτοσχέδιους αγώνες ταχύτητας.

Το Επικουρικό Κεφάλαιο και τα τροχαία ατυχήματα. Πότε υποχρεούται να αποζημιώσει τον τρίτο, και ποιες είναι οι προυποθέσεις της αποζημίωσης?

Καταδίκη “υπευθύνου” δρόμου για τροχαίο ατύχημα, λόγω λιμναζόντων υδάτων στο οδόστρωμα.

Για οποιαδήποτε απορία σχετικά με την υπόθεσή σας, επικοινωνήστε μαζί μας και εξειδικευμένοι δικηγόροι με εμπειρία, θα αναλάβουν να σας παρέχουν τις κατάλληλες νομικές συμβουλές. Δικηγορικά γραφεία στην Αθήνα και την Καβάλα. Δυνατότητα απομακρυσμένου ραντεβού. Παράσταση σε όλη την Ελλάδα.