Το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών – Μάρκος Δραγούμης (ΚΕΦίΜ), σε συνεργασία με τον δικηγόρο και διδάκτορα Ποινικού Δικαίου κ. Αθανάσιο Αναγνωστόπουλο, συμπεριέλαβε σε έναν περιεκτικό, ευσύνοπτο και εμπεριστατωμένο οδηγό τα κρισιμότερα ερωτήματα που αφορούν στις σχέσεις πολιτών με τις αστυνομικές αρχές.

Τα ερωτήματα αυτά αφορούν στην διαδικασία που διενεργείται προ της σύλληψης, κατά τη διάρκεια αλλά και μετά αυτής, καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα βασικών αποριών κάθε πολίτη που θέλει να γνωρίζει τα δικαιώματά του, απαντώνται δε άμεσα και κατανοητά, με παραπομπή στις σχετικές διατάξεις.

Ενδεικτικά παραθέτουμε τις σημαντικότερα:

Πρέπει να έχω πάντα μαζί μου την ταυτότητά μου;

-Ναι. (Άρ. 74 παρ. 15 περ. θ΄ π.δ. 141/1991)

Άρ. 74 παρ. 15 π.δ. 141/1991: Ο αστυνομικός σκοπός, ως προς την τήρηση της τάξης και ασφάλειας έχει τα ακόλουθα, κυρίως, καθήκοντα […]:

15θ. Οδηγεί στο αστυνομικό κατάστημα για εξέταση άτομα τα οποία στερούνται στοιχείων αποδεικτικών της ταυτότητάς τους ή τα οποία, εξαιτίας του τόπου, του χρόνου, των περιστάσεων και της συμπεριφοράς τους δημιουργούν υπόνοιες διάπραξης, εγκληματικής ενέργειας. Τα προσαγόμενα στο αστυνομικό κατάστημα άτομα δέον όπως μη παραμένουν σ’ αυτό πέραν του χρόνου ο οποίος είναι απολύτως αναγκαίος για το σκοπό για τον οποίο προσήχθησαν.

2. Μπορεί η Αστυνομία να με προσαγάγει, ακόμη και αν έχω μαζί μου ταυτότητα;

– Ναι. (Άρ. 95 παρ. 1 π.δ. 141/1991)

Σε περίπτωση διάπραξης οποιουδήποτε εγκλήματος, η Ελληνική Αστυνομία οφείλει να επιλαμβάνεται, σύμφωνα με τις διατάξεις του ΚΠΔ, για την βεβαίωσή του, την συλλογή των αποδείξεων και πειστηρίων, την αναζήτηση και σύλληψη του δράστη και την παράδοσή του στην αρμόδια δικαστική αρχή. Προς τούτο δύναται η Αστυνομία να προσκαλεί ή προσάγει για εξέταση στα Αστυνομικά καταστήματα τα άτομα για τα οποία υπάρχουν σοβαρές υπόνοιες ότι ενέχονται στην διάπραξη του εγκλήματος.

3. Μπορεί η Αστυνομία να ερευνήσει το αυτοκίνητό μου;

-Ναι. (Άρ. 96 παρ. 3β π.δ. 141/1991)

Σωματικές έρευνες, σε μεταφορικά μέσα και μεταφερόμενα αντικείμενα και έρευνες σε ιδιωτικούς χώρους μη προσιτούς στο κοινό που υπάγονται στην έννοια της κατοικίας, γίνονται όταν υπάρχει σοβαρή υπόνοια τελέσεως αξιοποίνου πράξεως ή απόλυτη ανάγκη.

4. Μπορεί η Αστυνομία να ψάξει την τσάντα ή το σακίδιό μου;

-Ναι.

5. Επιτρέπεται να αμυνθώ εναντίον ενός αστυνομικού;

-Ναι, αλλά δεν το συμβουλεύουμε. Άμυνα (άρ. 22 ΠΚ)

Δεν είναι άδικη η πράξη που τελείται σε κατάσταση άµυνας.

Άµυνα είναι η αναγκαία προσβολή του επιτιθεµένου στην οποία προβαίνει το άτοµο προς υπεράσπιση του εαυτού του ή άλλου από παρούσα και άδικη επίθεση που στρέφεται εναντίον τους.

Το αναγκαίο µέτρο της άµυνας κρίνεται από τον βαθµό επικινδυνότητας της επίθεσης, από το είδος της προσβολής που απειλείται, από τον τρόπο και την ένταση της επίθεσης και από τις υπόλοιπες περιστάσεις.

6. Επιτρέπεται να μπει η Αστυνομία στο σπίτι μου χωρίς ένταλμα;

-Ναι, διότι δεν προβλέπεται στο ελληνικό δίκαιο ένταλμα ερεύνης. Απαιτείται παρουσία Δικαστικού/Εισαγγελικού λειτουργού.

7. Επιτρέπεται να μπει η Αστυνομία στο σπίτι χωρίς Εισαγγελέα;

-Ναι, αν συναινεί ο ένοικος, διαφορετικά όχι. (Άρ. 256 παρ. 2 ΚΠΔ)

Αν την έρευνα την ενεργεί ανακριτικός υπάλληλος µη έχων την ιδιότητα δικαστικού λειτουργού, απαιτείται η παρουσία δικαστικού λειτουργού.

8. Πότε επιτρέπεται ένας αστυνομικός να πυροβολήσει εναντίον ανθρώπου για να τον εξουδετερώσει;

-Κυρίως όταν συντρέχει κίνδυνος θανάτου ή βαριάς σωματικής βλάβης. Άρ. 3 παρ. 6 Ν. 3169/2003

Ο πυροβολισμός εξουδετέρωσης επιτρέπεται, αν αυτό απαιτείται: α. για την απόκρουση επίθεσης ενωμένης με επικείμενο κίνδυνο θανάτου ή βαριάς σωματικής βλάβης ανθρώπου. β. για την διάσωση ομήρων, για τους οποίους απειλείται κίνδυνος θανάτου ή βαριάς σωματικής βλάβης.

9. Πότε επιτρέπεται πυροβολισμός κατά ανηλίκου;

-Μόνο σε περίπτωση αποτροπής κινδύνου θανάτου. (Άρ. 3 παρ. 7 περ. γ΄ Ν. 3169/2003)

Πυροβολισμός ακινητοποίησης ή εξουδετέρωσης απαγορεύεται: […] γ. εναντίον ανηλίκου, εκτός αν αποτελεί το μοναδικό μέσο για την αποτροπή επικείμενου κινδύνου θανάτου. Ως ανήλικος θεωρείται το πρόσωπο που δεν έχει συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας του.

10. Επιτρέπεται να συλληφθώ χωρίς ένταλμα;

-Ναι, αν συντρέχει αυτόφωρο έγκλημα. (Άρ. 6 παρ. 1 Σ)

Kανένας δεν συλλαμβάνεται ούτε φυλακίζεται χωρίς αιτιολογημένο δικαστικό ένταλμα, που πρέπει να επιδοθεί τη στιγμή που γίνεται η σύλληψη ή η προφυλάκιση. Εξαιρούνται τα αυτόφωρα εγκλήματα.

11. Μπορεί να συλληφθώ, αν παραβιάσω κάποιο από τα μέτρα τα σχετικά με την πανδημία;

-Ναι. Κάποιες παραβάσεις έχουν διοικητικό χαρακτήρα, βεβαιώνεται δηλαδή ένα διοικητικό πρόστιμο, ενδέχεται όμως να συντρέχει παράβαση του άρ. 285 ΠΚ. (Άρ. 285 παρ. 1 ΠΚ)

Όποιος παραβιάζει τα µέτρα που έχει διατάξει ο νόµος ή η αρµόδια αρχή για να αποτραπεί η εισβολή ή η διάδοση µιας µεταδοτικής ασθένειας τιµωρείται:

α) µε φυλάκιση έως τρία έτη ή χρηµατική ποινή αν από την πράξη µπορεί να προκύψει κοινός κίνδυνος για ζώα,

β) µε φυλάκιση και χρηµατική ποινή αν από την πράξη µπορεί να προκύψει κίνδυνος µετάδοσης της ασθένειας σε αόριστο αριθµό ανθρώπων.

12. Είναι επιτρεπτή η άσκηση βίας κατά την σύλληψη;

-Ναι, υπό τον όρο ότι αυτή είναι πρόσφορη (κατάλληλη να επιτύχει την σύλληψη, άρα όχι μετά από αυτήν), αναγκαία (όσο το δυνατόν μικρότερη) και αναλογική ( δεν προκαλεί δυσανάλογες σωματικές βλάβες ή θάνατο).(Άρ. 278 παρ. 2 ΚΠΔ)

Τα αρµόδια για τη σύλληψη όργανα οφείλουν να συµπεριφέρονται µε κάθε δυνατή ευγένεια σε αυτόν που συλλαµβάνουν και να σέβονται την τιµή του. Γι’ αυτό δεν πρέπει να µεταχειρίζονται βία παρά µόνο αν υπάρχει ανάγκη και δεν επιτρέπεται να τον δεσµεύουν παρά µόνο όταν ο συλλαµβανόµενος αντιστέκεται ή είναι ύποπτος φυγής.

13. Πρέπει η Αστυνομία να με ενημερώσει για τα δικαιώματά μου κατά την στιγμή της σύλληψης;

-Ναι. (Άρ. 2 π.δ. 254/2004)

Ο αστυνομικός: […] .

ζ. Βεβαιώνει χωρίς διακρίσεις τις παραβάσεις του νόμου, ενεργώντας με ευθυκρισία, ψυχραιμία και ευγένεια. Εξηγεί στον παραβάτη την παράβαση που διέπραξε, καθώς και τα δικαιώματα του, κατά τρόπο σαφή, ώστε να μην καταλείπονται αμφιβολίες, αποφεύγοντας τις αντιδικίες και τις υπερβολές.

Άρ. 3 π.δ. 254/2004

Ο αστυνομικός: […]

β. Ενημερώνει αμέσως τον κρατούμενο για τον λόγο της σύλληψης και κράτησης του, για τις εναντίον του κατηγορίες, τα δικαιώματά του και για την διαδικασία που εφαρμόζεται στην περίπτωσή του. Κρατούμενος που δεν κατανοεί την ομιλούμενη γλώσσα ενημερώνεται σε γλώσσα που γνωρίζει με διερμηνέα ή με τον προσφορότερο τρόπο.

14. Πόση ώρα μπορεί να κρατηθώ από την Αστυνομία;

Μέχρι 24 ώρες. (Άρ. 6 παρ. 2 Σ)

Όποιος συλλαμβάνεται για αυτόφωρο έγκλημα ή με ένταλμα προσάγεται στον αρμόδιο ανακριτή [: Εισαγγελέα] το αργότερο μέσα σε 24 ώρες από την σύλληψη, αν όμως η σύλληψη έγινε έξω από την έδρα του ανακριτή, η προσαγωγή γίνεται μέσα στον απολύτως αναγκαίο χρόνο για την μεταγωγή του.

Άρ. 279 παρ. 1 ΚΠΔ

Ο συλλαµβανόµενος επ’ αυτοφώρω ή µε ένταλµα οδηγείται χωρίς αναβολή στον αρµόδιο εισαγγελέα, το αργότερο µέσα σε είκοσι τέσσερις (24) ώρες από τη σύλληψή του και, αν η σύλληψη έγινε έξω από την έδρα του, στον απολύτως αναγκαίο χρόνο για την µεταφορά του […]. Ειδικά σε περίπτωση σύλληψης επ’ αυτοφώρω για πληµµέληµα, ο ανακριτικός υπάλληλος εντός δώδεκα (12) ωρών ειδοποιεί µε το ταχύτερο µέσο τον εισαγγελέα… ο οποίος µπορεί, λαµβάνοντας υπόψη τη βαρύτητα του εγκλήµατος και την προσωπικότητα του δράστη, να δώσει εντολή να αφεθεί αυτός ελεύθερος και να µην εφαρµοσθεί η προβλεπόµενη για τα αυτόφωρα εγκλήµατα διαδικασία του άρθρου 418 παρ. 1 εδ. α΄ και παρ. 2. Στην περίπτωση αυτή ο ανακριτικός υπάλληλος υποβάλλει στον εισαγγελέα, χωρίς χρονοτριβή, όλες τις εκθέσεις που συντάχθηκαν για τη συγκεκριµένη υπόθεση.

15. Μπορεί η Αστυνομία να μου κάνει σωματική έρευνα;

-Ναι. (Άρ. 257 ΚΠΔ)

Στους κατηγορουµένους γίνεται σωµατική έρευνα, όταν εκείνος που διεξάγει την ανάκριση κρίνει ότι εξαιτίας σπουδαίων λόγων είναι χρήσιµη για την εξακρίβωση της αλήθειας. Σε τρίτα πρόσωπα διενεργείται σωµατική έρευνα, όταν υπάρχει σοβαρή και βάσιµη υπόνοια ότι θα βρεθούν ίχνη ή άλλα αντικείµενα που σχετίζονται µε την κατηγορούµενη πράξη ή απόλυτη ανάγκη. Με την διεξαγωγή της σωµατικής έρευνας δεν θα πρέπει να προκαλείται βλάβη στην υγεία του προσώπου που υπόκειται σε αυτήν, ούτε να θίγεται, κατά το δυνατό, η αξιοπρέπειά του. Η διάταξη του άρ. 199 ΚΠΔ εφαρµόζεται και στις σωµατικές έρευνες. 2. Η σωµατική έρευνα πρέπει να γίνεται ιδιαιτέρως και χωριστά για κάθε πρόσωπο. Αν αναζητείται ορισµένο πράγµα ή έγγραφο, εκείνος που ενεργεί την έρευνα καλεί προηγουµένως τον κάτοχό του να το παραδώσει.

Άρ. 199 ΚΠΔ

1. Κανένα πρόσωπο δεν είναι υποχρεωµένο να ανεχθεί την εξέταση του σώµατός του από πραγµατογνώµονα κατά τρόπο που θίγει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. 2. Αν από την πραγµατογνωµοσύνη είναι ενδεχόµενο να αισθανθεί ντροπή ο εξεταζόµενος, εκείνος που διατάσσει την πραγµατογνωµοσύνη του ανακοινώνει ότι µπορεί να ζητήσει να παρευρεθεί κατά την εξέτασή του πρόσωπο της εµπιστοσύνης του. Τέτοια αίτηση δεν γίνεται δεκτή, αν παρουσιάζεται ανυπέρβλητο κώλυµα να παραστεί έγκαιρα το πρόσωπο που υποδείχθηκε. Το κώλυµα µνηµονεύεται ειδικά στην έκθεση που συντάσσεται.

16. Μπορώ να συλλάβω τον δράστη ενός αυτόφωρου εγκλήματος;

-Ναι, εάν το έγκλημα στρέφεται κατά ατομικών εννόμων αγαθών (κλοπή, σωματική βλάβη, ληστεία, ανθρωποκτονία κ.τ.τ). (Άρ. 275 παρ. 1 ΚΠΔ)

Προκειµένου για αυτόφωρα κακουργήµατα και πληµµελήµατα οι ανακριτικοί υπάλληλοι του άρ. 31 ΚΠΔ, καθώς και κάθε αστυνοµικό όργανο, έχουν υποχρέωση, ενώ οποιοσδήποτε πολίτης το δικαίωµα, να συλλάβουν τον δράστη, τηρώντας τις διατάξεις του Συντάγµατος και του άρ. 279 ΚΠΔ για την άµεση προσαγωγή του στον Εισαγγελέα.

17. Έχω δικαίωμα να έχω δικηγόρο;

-Ναι. (Άρ. 105 παρ. 2 ΚΠΔ)

Ο εξεταζόµενος έχει το δικαίωµα πρόσβασης σε δικηγόρο χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση και σε κάθε περίπτωση προτού εξεταστεί από την αστυνοµία ή άλλη αρχή επιβολής του νόµου ή δικαστική αρχή.

18. Μπορεί η Αστυνομία να μου κατάσχει το κινητό μου τηλέφωνο;

-Ναι. (Άρ. 280 ΚΠΔ)

Όλα τα έγγραφα και τα άλλα αντικείµενα που βρέθηκαν σε αυτόν που έχει συλληφθεί και έχουν σχέση µε το έγκληµα κατάσχονται και παραδίδονται µε αυτόν και την σχετική έκθεση στον αρµόδιο εισαγγελέα ή ανακριτή.

19. Έχω δικαίωμα να πάρω αντίγραφα της απολογίας μου και της υπόλοιπης δικογραφίας μετά την απολογία μου;

-Ναι. (Άρ. 105 παρ. 1 ΚΠΔ)

Όταν ενεργείται προανάκριση σύµφωνα µε το άρ. 245 παρ. 2 ΚΠΔ, η εξέταση γίνεται όπως ορίζεται στις διατάξεις των άρ. 273 και 274 ΚΠΔ και εκείνος που εξετάζεται έχει τα δικαιώµατα που αναφέρονται στα άρ. 91, 95, 96, 97, 98, 100, 101, 103 και 104 ΚΠΔ.

20. Επιτρέπεται να αρνηθώ να απαντήσω στις ερωτήσεις της Αστυνομίας;

-Ναι. (Δικαίωµα σιωπής και µη αυτοενοχοποίηση) (άρ. 104 ΚΠΔ)

Ο ύποπτος ή ο κατηγορούµενος έχουν δικαίωµα σιωπής και µη αυτοενοχοποίησης.

Η άσκηση του δικαιώµατος µη αυτοενοχοποίησης δεν εµποδίζει τη νόµιµη συγκέντρωση αποδεικτικών στοιχείων, που υπάρχουν ανεξάρτητα από τη βούληση των υπόπτων και των κατηγορουµένων.

Η άσκηση του δικαιώµατος σιωπής και µη αυτοενοχοποίησης δεν µπορεί να αξιοποιηθεί σε βάρος των υπόπτων και των κατηγορουµένων.

Για οποιαδήποτε απορία σχετικά με την υπόθεσή σας, επικοινωνήστε μαζί μας και ένας εξειδικευμένος δικηγόρος, θα αναλάβει να σας παρέχει τις κατάλληλες συμβουλές. Βρείτε τον οδηγό εδώ.