Ενέργειες που αποτελούν πράξεις νομής χρησικτησίας, σύμφωνα με τα ελληνικά δικαστήρια.

Ενέργειες που αποτελούν πράξεις νομής χρησικτησίας, σύμφωνα με τα ελληνικά δικαστήρια.

Ένα από τα πράγματα που καλείται συνήθως να κρίνουν τα Δικαστήρια σε διαφορές εμπραγμάτου δικαίου είναι ποιες πράξεις πρέπει να ασκεί κάποιος σε ένα ακίνητο προκειμένου να θεωρηθεί ότι το απέκτησε με τα προσόντα της έκτακτης χρησικτησίας. Από τις διατάξεις των άρθρων 974, 1045, 1051 ΑΚ προκύπτει, ότι άσκηση νομής, προκειμένου για ακίνητο, συνιστούν εμφανείς υλικές ενέργειες επάνω σ’ αυτό που προσιδιάζουν στη φύση και τον προορισμό του, και κατά την αντικειμενική συναλλακτική αντίληψη είναι δηλωτικές εξουσιάσεως αυτού, κατά τρόπο διαρκή και σταθερό, με διάνοια κυρίου (ΑΠ 1247/2004, ΑΠ 262/2007 ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 1548/2001 ΕλλΔνη 44, 1650, ΑΠ 242/2000 ΕλλΔνη 416 1039). Τέτοιες ενέργειες, οι οποίες ποικίλουν ανάλογα με τον προορισμό του ακινήτου, είναι μεταξύ των άλλων, η κατασκευή κτισμάτων πάνω σ’ αυτό, η οριοθέτηση, η περίφραξη και η συντήρηση αυτής, η επισκευή πεπαλαιωμένης οικίας, η φύτευση δέντρων, η καλλιέργεια, η παραχώρηση σε τρίτον με ή χωρίς αντάλλαγμα, η εγκατάσταση υδρομετρητή, η βόσκηση αιγοπροβάτων, η τοποθέτηση κλωβών με μελίσσια, η φύλαξη, η περιτοίχιση και η ανοικοδόμηση, οι καταμετρήσεις των διαστάσεών του και η σύνταξη σχεδιαγραμμάτων ακόμη δε και η απλή επίσκεψη, η επίβλεψη, η φύλαξη ή επισκόπηση του ακινήτου, που γίνονται αυτοπροσώπως ή με αντιπρόσωπο (ΑΠ 360/2016, ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 1815/2006 ΑρχΝομ 2007, 706, ΑΠ 282/1993 ΕλΔνη 35, 1270, ΑΠ 1151/1986 ΕΕΝ 1987, 413) και ειδικότερα όταν πρόκειται για ακίνητο που δεν είναι επιδεκτικό καλλιέργειας, πράξεις νομής αποτελούν η απλή επίσκεψη, η επισκόπηση και η επίβλεψη του ακινήτου αυτοπροσώπως ή με αντιπρόσωπο, εμφανείς στους κατοίκους της περιοχής (ΑΠ 26/2015) και αν αφορά κληρονομιαίο ακίνητο, η αποδοχή της κληρονομιάς, η μεταγραφή της και η καταβολή φόρου κληρονομιάς (ΑΠ 192/2017, 2008/2006, 1631/2009). Πάγια η ελληνική νομολογία δέχεται ότι οι οικοδομικές εργασίες επί ακινήτου αποκλείουν την ύπαρξη απλής κατοχής δυνάμει σύμβασης χρησιδανείου αλλά προσιδιάζουν σε πράξεις νομής χρησικτησίας: βλ ad hoc ΑΠ 1139/2011, ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 956/2010 ΝΟΜΟΣ), αφού ληφθεί υπόψη η φύση και ο προορισμός του ακινήτου, οι αντιλήψεις των συναλλαγών και τα διδάγματα της κοινής πείρας.

Αντίθετα μόνη η σύνταξη τοπογραφικών διαγραμμάτων και η χρήση τους στις διάφορες υπηρεσίες (πολεοδομία, δασική υπηρεσία) δεν αποτελεί πράξη νομής, ως περιοριζομένη σε εντολή προς τον συντάκτη για επίσκεψη και περιγραφή του ακινήτου, αν όμως η πράξη αυτή συνδυάζεται και με άλλες πράξεις, τότε προσμετράται στις πράξεις νομής (ΑΠ 26/2015). Συναφώς έχει κριθεί ότι : (α) η δήλωση του ακινήτου στο έντυπο Ε9 της εφορίας, που υπέβαλε στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. για τον αναλογούντα φόρα ακίνητης περιουσίας, ως ανήκοντος κατά κυριότητα στον δηλούντα εναγόμενο, αφενός μεν, δεν αποτελεί εμφανή πράξη νομής κατά την προαναφερόμενη έννοια και αφετέρου, από μόνη της η πράξη αυτή ως δήλωση, εφόσον δεν συνδυάζεται και με άλλα αποδεικτικά στοιχεία, δεν μπορεί, να θεωρηθεί ότι εξ αιτίας της δήλωσης αυτής, το δηλωθέν ακίνητο, ανήκει στον εναγόμενο δηλούντα και (β) η εντολή εκπόνησης τοπογραφικών διαγραμμάτων από τον εναγόμενο, τα οποία άλλωστε ως ιδιωτικά έγγραφα δεν παρέχουν βεβαιότητα ως προς την έκτασή τους και το χρόνο σύνταξής τους και ως ανήκοντος κατά κυριότητα στον εντολέα, δεν αποτελούν πράξεις νομής, αφού αυτές δεν ήταν εμφανείς στους κατοίκους της περιοχής στους συγχωριανούς τους (ΑΠ 838/2014).

Παρομοίως μόνες οι πράξεις της υποβολής προς τις αρχές διαφόρων αιτήσεων για παροχή αδειών επεμβάσεως στο ακίνητο, όπως π.χ. περιτοιχίσεως ή η σύνταξη σχεδιαγραμμάτων και η υποβολή τους στις αρχές (δασική υπηρεσία, αρχαιολογική υπηρεσία, υπηρεσία καθαρισμού του αιγιαλού), εφόσον δεν συνδυάζονται με άλλες διακατοχικές πράξεις, δεν αποτελούν εμφανείς πράξεις νομής, σε περίπτωση όμως που υπάρχουν και άλλες διακατοχικές πράξεις, συνυπολογίζονται σ’ αυτές και οι παραπάνω ενέργειες (ΑΠ 242/2017, ΑΠ 307/2015, ΑΠ 1388/2014, ΑΠ 663/2006 : οι νομικές ή διαχειριστικές πράξεις – υποβολή δηλώσεων, προσφυγών, καταβολή φόρου ακαλύπτων χώρων κ.τ.λ. – δεν αποτελούν εμφανείς υλικές πράξεις δηλωτικές φυσικής εξουσίασης αυτού). Επίσης μόνη η υποβολή δηλώσεων ενώπιον φορολογικών αρχών και των αναδοχών κατά την κτηματογράφηση στα πλαίσια του Εθνικού Κτηματολογίου, δεν αποτελεί πράξη νομής, αν όμως η πράξη αυτή συνδυάζεται και με άλλες πράξεις, τότε προσμετράται στις πράξεις νομής (ΑΠ 80/2015, ΑΠ 26/2015, ΑΠ 1351/2014, ΝΟΜΟΣ, ΕφΑθ 1185/2016 ΕΦΑΔ 2017, 247). Υπάρχει επίσης φυσική εξουσία και όταν ο νομέας δεν βρίσκεται σε διαρκή σωματική επαφή με το πράγμα, έχει όμως την εποπτεία του και τη δυνατότητα άσκησης φυσικής εξουσίας κάθε στιγμή (ΑΠ 184/2006).

Η κατά τα άνω ερμηνευτική προσέγγιση της έννοιας της νομής εναρμονίζεται με την σκοπιμότητα της καθιέρωσης του θεσμού της χρησικτησίας. Πράγματι ο νομοθέτης θεωρεί ότι ο κύριος του πράγματος δεν έχει μόνο δικαιώματα επί του ακινήτου του όπως είναι η απόλαυση των ωφελημάτων και καρπών του και η εν γένει εκμετάλλευση και η αξιοποίησή του, αλλά είναι επιφορτισμένος και με υποχρεώσεις, σημαντική εκ των οποίων είναι η συνεχής επιμέλεια, εποπτεία και επίβλεψη της ιδιοκτησίας του, προκειμένου να την προστατεύει από επιλήψιμους και κακόπιστους εισβολείς. Η μακρόχρονη παραμέληση του ακινήτου εκ μέρους του κυρίου επισείει στον ίδιο μιας μορφής «ποινή», που δεν είναι άλλη από τη χρησικτησία, δηλαδή από τη δυνατότητα που δίνει ο νόμος σε έναν ξένο προς το ακίνητο πρόσωπο να νέμεται για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα το εν λόγω ακίνητο και στη συνέχεια να καθίσταται κύριος αυτού, με αποτέλεσμα ο αρχικός κύριος, εξαιτίας της έλλειψης επιμέλειας εκ μέρους του, να χάσει κάθε δικαίωμα στο ακίνητο του. Με βάση τα ανωτέρω έχει κριθεί ότι η σύσταση υποθηκών δεν συνιστά πράξη νομής (AΠ 621/2014, ΑΠ 1179/2011 ΝΟΜΟΣ). Και τούτο διότι δεν αποτελεί ούτε υλική (αλλά νομική ή έστω διαχειριστική) ούτε εμφανή πράξη επί του ακινήτου. Συνιστά απλή υποβολή δήλωσης εμπράγματου δικαιώματος προς δημόσια αρχή, η οποία, όπως όλες οι παρόμοιες δηλώσεις στις δημόσιες υπηρεσίες, στο μέτρο που δεν συνδυάζεται και με άλλες πράξεις, δεν αποτελεί πράξη νομής.

Με βάση τα ανωτέρω έχει κριθεί ότι η σύσταση υποθηκών δεν συνιστά πράξη νομής (AΠ 621/2014, ΑΠ 1179/2011 ΝΟΜΟΣ). Και τούτο διότι δεν αποτελεί ούτε υλική (αλλά νομική ή έστω διαχειριστική) ούτε εμφανή πράξη επί του ακινήτου. Συνιστά απλή υποβολή δήλωσης εμπράγματου δικαιώματος προς δημόσια αρχή, η οποία, όπως όλες οι παρόμοιες δηλώσεις στις δημόσιες υπηρεσίες, στο μέτρο που δεν συνδυάζεται και με άλλες πράξεις, δεν αποτελεί πράξη νομής.